Kalınbağırsak iltihabı

İltihabı bağırsak hastalığı tanımı; başta bağırsaklar olmak suretiyle sindirim sisteminde kronik inflamasyon (iltihaplanma) sonucu ortaya çıkan hastalıklar için kullanılır. İltihabi bağırsak hastalıklarının en sık görülen iki tipi, ülseratif kolit ve Crohn hastalığıdır.

Ülseratif kolit; başlıca kalınca bağırsak ve rektumu etkileyen bir rahatsızlıktır. Ülseratif kolitte, kalınca bağırsağı döşeyen yüzeyel katman etkilenir ve bağırsak yüzeyinde ülser oluşumu gözlenir.

Crohn hastalığı; sindirim sisteminin herhangi bir bölgesini etkileyebilmek ile beraber en sık ince bağırsak tutulumu yapar. Ülseratif kolitte bağırsağın bir tek yüzey tabakası etkilenirken Crohn hastalığında daha derin dokular da etkilenebilir.

İltihabi bağırsak hastalıklarının emareleri, hastalığın etkilediği bölgeye ve iltihaplanmanın derecesine gore farklılıklar gösterir. Bazı hastalar daha hafifçe semptomlar gösterilen bazı hastalar şiddetli emarelere haiz olabilir. İltihabı bağırsak hastalıkları; belirtilerin şiddetlendiği alevlenme ve semptomların hafiflediği remisyon dönemleri ile seyredebilir. Ülseratif kolit ve Crohn hastalığında sık görülen emareler:

İshal

Karın ağrısı

Gaitada (dışkıda) kan

Karın krampları

İştah kesilmesi

Bitkinlik, halsizlik

İstemsiz kilo kaybı

şeklinde sıralanabilir.

 

İltihabi bağırsak hastalıkları emarelerinden bir ya da birkaçını gösteren, son zamanlarda bağırsak hareketlerinde değişiklik fark eden kişilerin; doktora başvurarak lüzumlu tetkikleri yaptırması yararlı olacaktır. İltihabi bağırsak hastalıkları oldukca ciddi sıhhat problemlerine sebep olabileceğinden tanısı ve tedavisi atlanmaması ihtiyaç duyulan rahatsızlıklardır.

İltihabi bağırsak hastalıkları komplikasyonları nedir?

İltihabi bağırsak hastalıkları vücutta bazı istenmeyen etkilerin oluşmasına yol açabilir. Hem ülseratif kolit hem de Crohn hastalığında ortak olarak görülebilecek komplikasyonlar:

Kolon kanseri: Kalınca bağırsağının büyük bir kısmı ülseratif kolit ya da Crohn hastalığından etkilenmiş hastalarda kolon kanseri gelişme riski artmıştır. İltihabi bağırsak kanseri tanısı alan hastalar, tanıdan 8-10 yıl sonrasında kolon kanseri açısından taranmaya başlanır. Taramaya başlama süresi hastanın; yaşı, ek hastalıkları, aile öyküsü şeklinde özelliklerine bağlı olarak değişebilir. Bu yüzden tanı alan hastalar, kolon kanseri taramasına ne süre başlanacağı ile ilgili olarak doktoruyla görüşmelidir.

Cilt, göz ve eklem iltihaplanmaları: İltihabı bağırsak hastalıklarının alevlenme dönemlerinde artrit (eklem iltihabı), cilt lezyonları, üveit şeklinde rahatsızlıklar görülebilir.

İlaç yan tesirleri: İltihabi bağırsak hastalıklarının tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, kanser gelişimi açısından azca da olsa risk taşıyabilir. Gene tedavide kullanılan kortikosteroidler; kemik erimesi, yüksek gerilim şeklinde durumlara yol açabilir.

Primer Sklerozan Kolanjit: Karaciğer içinde yer edinen safra kanallarının iltihaplanarak daraldığı bu durum, karaciğer fonksiyonlarında bozulmaya yol açabilir. Primer sklerozan kolanjit hastası kişilerde, iltihabi bağırsak hastalığı bulunma ihtimali yüksektir.

Pıhtı: İltihabi bağırsak hastalıkları, damar içinde kan pıhtısı oluşma riskini artırır.

Crohn hastalığına bağlı olarak oluşabilecek istenmeyen durumlar:

 

Bağırsak tıkanıklığı: Crohn hastalığı, bağırsak duvarının tüm katmanlarını etkileyebilir. Etkilenen kısımdaki bağırsak duvarı kalınlaşıp daralarak, sindirim materyallerinin bağırsak içindeki ilerleyişini engeller.

Malnütrisyon: Crohn hastaları; ishal, karın ağrısı ve krampları yüzünden yiyecek yemekte zorlanabilir. Ek olarak bağırsakta da gıda emiliminde problemler meydana gelebilir. Bu durumlar hastada, vücudun gerekseme duyduğu gıdaların alınamamasına neden olur. Crohn hastalarında B12 vitamini ve demir eksikliğine bağlı anemi (kansızlık) gelişebilir.

Fistül oluşumu: Fistül, iki değişik vücut kısmı içinde anormal bir bağlantı oluşumu anlamına gelir. Crohn hastalığında, bağırsak duvarı tamamen iltihaplanarak başka organ duvarlarına kadar ilerleyip fistül oluşturabilir. En sık fistül oluşumu, anal (perianal) bölgede görülür. Fistül enfekte olarak abse halini alabilir.

Anal fissür: Crohn hastalarında, anüs çevresini döşeyen cilt yüzeyinde minik bir yırtılma oluşabilir. Bu duruma anal fissür oluşumu adı verilir.

Ülseratif kolitte görülen komplikasyonlar:

Toksik megakolon: Ülseratif kolit hastalarında, kalınca bağırsak ansızın şişip genişleyerek toksik megakolon isminde olan tabloya niçin olabilir.

Bağırsakta delinme (perforasyon): Bağırsak delinmesine toksik megakolon sebep olabileceği şeklinde perforasyon kendiliğinden de oluşabilir.

Aşırı sıvı kaybı: İshal sebebiyle vücuttan aşırı oranda sıvı kaybedilmesi dehidratasyona yol açabilir.

İltihabi bağırsak hastalıkları niçin olur?

İltihabı bağırsak hastalıklarının niçin olduğu mevzusu hemen hemen yeterince aydınlatılamamıştır. Uzmanlar; beslenme, genetik, stres ve çevresel etmenler şeklinde pek oldukca faktörün hastalık gelişiminde etkili olabileceğini düşünmektedir.

 

İltihabi bağırsak hastalıklarının gelişiminde bağışıklık sistemi de rol oynar. Düzgüsel şartlarda bağışıklık sistemi; tüm vücutta olduğu şeklinde sindirim sistemine giren zararı dokunan bakteri, virüs, parazit şeklinde mikroorganizmaları tanır ve yok eder. Bu süreç esnasında bağırsakta, enfeksiyonla savaşım etmek için bağışıklık sistemi vasıtasıyla iltihaplanma oluşur. Enfeksiyon durumu ortadan kalktığında iltihaplanma düzelir ve bağırsak eski haline geri döner. Sıhhatli kişilerde enfeksiyon süreci bu şekildedir. İltihabi bağırsak hastalığında, ortada bir enfeksiyon olmamasına karşın bağırsakta iltihaplanma oluşur. Bağışıklık sistemi, vücudun kendi hücreleri olan sıhhatli bağırsak hücrelerine saldırır ve organ hasarına niçin olur.

İltihabı bağırsak hastalıkları için risk oluşturan durumlar:

Yaş: Tanı alan hastalar çoğu zaman 30 yaşından küçüktür. Sadece bazı kişilerde hastalık 50’li yaşlara kadar ortaya çıkmayabilir.

Aile öyküsü: Ebeveyn, kardeş, çocuk şeklinde birinci aşama akrabalarında iltihabi bağırsak hastalığı bulunan kişilerde hastalık daha sık görülür.

Sigara: Sigara içmek, Crohn hastalığı gelişiminde en mühim denetim edilebilir risk faktörüdür.

Non Steroidal Antiinflamatuar İlaçlar: İbuprofen, naproksen sodyum, diklofenak sodyum şeklinde etken maddeler içeren NSAİ grubu ilaçlar hem hastalık gelişimi hem de mevcut hastalığın ilerlemesi açısından risk oluşturur.

İltihabi bağırsak hastalıkları tanı ve tedavisi nasıldır?

Tanıda, emare ve bulgulara niçin olabilecek öteki rahatsızlıklar da göz önüne alınarak kapsamlı bir araştırma yapılır. Ihtimaller içinde hastalıkların değerlendirilmesi için kan tahlili, gaita (dışkı) testleri uygulanır. Ülseratif kolit yada Crohn hastalığının sindirim organları üstündeki etkilerinin değerlendirilmesi için endoskopi, kolonoskopi şeklinde yöntemler kullanılır. Endoskopik yöntemlerin uygulanamayacağı, bağırsak delinmesi (performasyonu) şeklinde durumları olan hastalarda; X,ray, BT, MR şeklinde görüntüleme şekillerinden faydalanılabilir.

 

İltihabi bağırsak hastalıklarının tedavisinde temel amaç; rahatsızlığa yol açan inflamasyonun (iltihaplanmanın) azaltılmasıdır. İltihaplanmanın azaltılması; hem emare ve bulguların hafiflemesini hem de hastalığın uzun dönemde remisyona uğramasını sağlar. Bunların yanı sıra tedavi yardımıyla hastalığa bağlı oluşabilecek komplikasyonların önüne geçilebilir.