Çocuk felci nedir?

Çocuk felci (poliomyelit) poliovirüs denen bir virüsün sinir sistemine saldırması sonucu oluşan bir hastalıktır. Çocuk felcini en fazla geçirme tehdidi altında olan yaş grubu 5 yaşından minik çocuklardır.

Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) verilerine nazaran, her 200 çocuk felci enfeksiyonundan 1’i kalıcı felce niçin olmaktadır. Bununla beraber, 1988’deki küresel çocuk felcinin yok edilmesi girişimi yardımıyla, ABD, Avrupa, Batı Pasifik ve Güneydoğu Asya şeklinde bölgeler bu hastalığı eredike etmişlerdir.

Sadece çocuk felci Afganistan, Pakistan ve Nijerya şeklinde bazı ülkelerde hala gözlenmektedir. Çocuk felcinin ortadan kaldırılması sıhhat ve iktisat açısından tüm dünyaya global olarak yarar elde edecektir.

Çocuk felci emareleri nedir?

Poliovirus bulaşan kişilerin % 95 ila 99’unda herhangi bir semptom gözlenmediği (asemptomatik) tahmin edilmektedir. Bu durum subklinik polio olarak adlandırılır. Semptom gösterilmese bile, poliovirüs ile enfekte olan insanoğlu hala virüsü yayabilir ve fark etmeden başkalarına bulaştırabilir. Çocuk felci, felce niçin olmayan (nonparalitik) semptomlara haiz olabildiği şeklinde, sinir sistemine ulaşmış olduğu durumlarda nüzul edici (paralitik) semptomlara da niçin olabilir.

Paralitik olmayan çocuk felci semptomları:

Bu tip çocuk felci emareleri ve semptomları 1 ila 10 gün içinde sürebilir. Gribe benzeyen semptomlarıyla aşağıdaki emareler gözlenir.

• Ateş
• Boğaz ağrısı
• Baş ağrısı
• Kusma
• Bitkinlik
• Menenjit

Paralitik çocuk felci semptomları:

Çocuk felci vakalarının ortalama %1’i paralitik çocuk felci olarak gelişebilir. Paralitik çocuk felci, omurilikte (spinal çocuk felci), beyin sapında (bulbar çocuk felci) yada her ikisinde (bulbospinal çocuk felci) felce neden olur.

İlk semptomlar paralitik olmayan çocuk felcine benzer. Sadece yedi gün sonrasında, daha ciddi emareler görülecektir. Bu semptomlar aşağıdaki şeklinde sıralanabilir.

• Refleks kaybı
• Şiddetli spazmlar ve kas ağrısı
• Gevşek ve sarkık uzuvlar (kimi zaman vücudun bir tek bir tarafında gözlenir)
• Ani nüzul (geçici yada kalıcı olabilen)
• Bozulma olmuş uzuvlar (bilhassa kalçalar, ayak bilekleri ve ayaklar)

Tam nüzul oluşması nadirdir. Tüm çocuk felci vakalarının %1’den azı kalıcı felce niçin olur. Çocuk felci vakalarının %5 ila 10’unda ise virüs ölüme niçin olabilir.

Post Polio Sendromu (PPS)

Çocuk felci geçiren bir şahıs enfeksiyondan tamamen kurtulduktan sonrasında bile post polio sendromu (PPS) denen bir hastalık geçirebilir. Genel anlamda polio enfeksiyonu geçiren kişilerin %80’inde post polio sendromu gözlenmektedir. Akut enfeksiyon döneminden 15 ila 40 yıl sonrasında ortaya çıkar. Çocuk felci sendromunun (PPS) ortak emareleri şunlardır:

İlerleyici kas ve eklem zayıflığı: Tek taraflı ya da parçalı şekilde gözlenebilir.

Gittikçe kötüleşen kas ağrıları: Kasları kullanma miktarı arttıkça ağrının da arttığı gözlenmektedir.

Bitkinlik: Sık gözlenen bir semptomdur. Genel bitkinlik ya da kas yorgunluğu şeklinde gözlenebilir.

• Kas kaybı (kas atrofisi)
• Nefes alma ve yutkunma zorluğu
• Uyku apnesi yada uyku ile ilgili öteki problemler
• Soğuk sıcaklıklara düşük hoşgörü
• Depresyon
• Konsantrasyon ve bellek problemi

Daha ilkin çocuk felci geçirmemiş bireylerin PPS’ye yakalanması olanaksızdır. Daha evvel çocuk felci geçirdiyseniz ve bu emareleri görmeye başlıyorsanız bir sıhhat kuruluşuna başvurmalısınız.

Çocuk felci iyi mi bulaşır?

Oldukca bulaşıcı bir virüs olan polio virüsü, bu hastalığı barındıran (enfekte) dışkı ile temas yöntemiyle bulaşır. Virüs barındıran dışkılara temas eden ya da yaklaşan oyuncaklar da çocuklar için risk oluşturmaktadır. Oldukca nadir de olsa virüs kimi zaman hapşırık yada öksürük yöntemiyle da bulaşabilir. Bunun sebebi virüsün bağırsaklar haricinde boğazda da varlığını sürdürebilmesidir.

Akan suya yada sifonlu tuvaletlere sınırı olan erişimi olan bölgelerde yaşayan insanoğlu, bulaşıcılık açısından daha yüksek risk altındadır. Bunun sebebi bu tip bölgelerde içme suyuna kontamine (virüslü, hastalıklı) insanoğlunun dışkısının karışabilmesidir.

Hamile bayanlar, HIV enfeksiyonu olan kişiler ya da minik çocuklar şeklinde bağışıklık sistemi daha kırılgan olan bireyler, çocuk felci virüsüne en duyarlı kişilerdir.

Çocuk felci iyi mi teşhis edilir?

Çocuk felci hastalığı genel olarak emarelere bakarak teşhis edilebilir. Doktorunuz fizik muayene esnasında refleksleri inceleyip, sırt ve boyun sertliği olup olmadığına dikkat eder. Teşhisi doğrulamak için laboratuvar testleri istenebilir. Boğazdan bir sürüntü alınması, dışkı testi ya da omurilik ve beyinin etrafını saran beyin omurilik sıvısından minik bir parça alıp laboratuvara gönderilmesiyle polio virüsü varlığı doğrulanabilir.

Çocuk felci iyi mi tedavi edilir?

Çocuk felcinde virüsü durdurabilecek ya da virüse direkt tesir edebilecek bir ilaç bulunmamaktadır. Bundan dolayı tedavi, yaşam standardını arttırmak, ağrılarla başa çıkmak, oluşabilecek komplikasyonları önlemeye çalışmak üstüne odaklanmaktadır. Bu sebeple, hastalığa yakalanmadan aşılanmak ve evlatların aşılanmasını sağlamak son aşama önemlidir.

Çocuk felci geçirilirken yapılabilecek en yaygın destekleyici tedaviler aşağıda sıralanmıştır:

• Yatak istirahati
• Ağrı kesiciler
• Kasları gevşetmek için antispazmodik ilaçlar
• İdrar yolu enfeksiyonları için antibiyotikler
• Solunum için destek olan taşınabilir solunum cihazları (ventilatörler)
• Yürümeye destek olmak için fizik tedavi yada ateller
• Kas ağrıları ve spazmları hafifletmek için sıcak su torbaları yada sıcak havlular
• Etkilenen kaslarda ağrı kontrolü için fizik tedavi
• Solunum ve pulmoner problemlere yönelik fizik tedavi
• Akciğer dayanıklılığını arttırmak için pulmoner rehabilitasyon

Gelişmiş bacak zayıflığı durumlarında tekerlekli sandalyeye yada başka bir mobilite aletine gerekseme olabilir.

Çocuk felci iyi mi önlenir?

Çocuk felcini önlemenin en iyi yolu aşı olmaktır. Çocuk felcinin iki değişik aşısı bulunmaktadır. Bunlardan ilki oral iki damla şeklinde meydana getirilen Oral Polio Aşısı (OPA=Canlı Aşı), diğeri koldan kas içine meydana getirilen İnaktif Polio Aşısı (İPA=Ölü Aşı)’dır. Vatanımızda de etkili bir halde uygulanan polio aşılarının aşı takvimleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir.

OPA: 6. ayını ve 18. ayını tamamlayan bebeklere ikişer damla ağızdan verilerek yapılır.

İPA: 2., 4., 6. ve 18. ayda 5’li karma aşının içinde uygulanır. Kas içine enjekte edilen bir aşıdır. İlköğretim 1. sınıfta olan ufaklıklara da 4’lü karma aşı içinde bir kere daha gene koldan kas içi yapılmaktadır. Böylece toplamda 5 kere yapılır.

Sıhhatli yetişkinler çocuk felci virüsü kapmak açısından yüksek risk altında değildir. En büyük risk, çocuk felcinin hala yaygın olduğu bir bölgeye gezi ederken ortaya çıkmaktadır. Bu tür bölgeye gezi edecek olanların aşı yaptırmaları gerekmektedir.

Aşılamanın önemi, aşılama politikasını etken ve süratli bir halde hayata geçiren ABD Birleşik Devletleri’nin seneler içinde gözlenen olay sayısına bakınca ortaya çıkmaktadır. ABD Birleşik Devletleri’nde 1952 senesinde 57,623 olay ile zirve meydana getiren çocuk felci vakası, Polio Aşılama Yardım Yasası’ndan bu yana azalarak devam etmiş ve hastalık 1979 senesinde eredike edilmiştir. Öteki bir değişle A.B.D.’de 1979’dan beri çocuk felci vakasına rastlanmamıştır.