Lyme hastalığı nedir?

Kene ve benzeri parazitler, insan vücuduna yapıştıktan sonrasında, taşıdıkları virüs ya da bakterileri insanlara bulaştırabilirler. Lyme hastalığı bilhassa “geyik kenesi” denen bir kene türünde bulunan Borrelia bakterisinin insana bulaşması sonucu oluşur. Lyme hastalığı tedavi edilmediğinde, felce kadar ilerleyen nörolojik semptomlara niçin olabilir.

Lyme hastalığı emareleri nedir?

Lyme hastalığının en belirgin semptomu, bu hastalığa özgü gözlenen hususi bir döküntü türüdür. Öküzgözü eritem olarak da adlandırılan eritema migrans; ortası açık, kenarları kırmızı ve iç içe geçmiş halkalar şeklinde gözlenen bir tür kırmızılıktır. Bu görüntü, kene ısırmasından sonrasında 3 gün ila 1 ay içinde gözlenir ve arkasından tanı konulur. Bununla birlikte her vakada görülmez. Lyme hastalığının emare ve semptomları değişkendir. Çoğu zaman aşamalar halinde görünürler sadece aşamalar aynı anda da gelebilir.

ERKEN BELİRTİ VE SEMPTOMLAR:

Bir sivrisinek ısırığının kabarıklığına benzeyen minik, kırmızı bir yumru, çoğu zaman bir kene ısırığı yada kenenin çıkarıldığı bölgede gözlenir ve birkaç gün içinde kaybolur. Bu düzgüsel oluşum Lyme hastalığını göstermez. Fakat aşağıda sıralan emareler, enfekte olduktan sonraki bir ay içinde ortaya çıkabilir:

• eritema migrans (döküntü birden fazla yerde de gözlenebilir)
• ateş,
• titreme,
• bitkinlik,
• vücut ağrıları,
• baş ağrısı,
• boyun tutukluğu
• şişmiş lenf bezleri

GEÇ BELİRTİ VE SEMPTOMLAR:

Eğer tedavi edilmezse, ilerleyen haftalar ya da aylar içinde Lyme enfeksiyonunun yeni emareleri ve semptomları ortaya çıkabilir. Bunlar aşağıdaki şekilde açıklanabilir:

Eritema göçleri: Döküntü vücudun öteki bölgelerinde ortaya çıkabilir.

Eklem ağrıları: Bilhassa dizleri etkileyen ve şişkinlikle seyreden şiddetli eklem ağrıları gözlenebilir.

Nörolojik problemler: Enfeksiyondan aylar, hatta birkaç yıl sonrasında bile gerçekleşebilir. Beyni çevreleyen zarların iltihaplanması (menenjit), yüzün bir tarafının geçici felci, uzuvlardaki uyuşukluk yada zayıflık ortaya çıkabilir.

DAHA AZ YAYGIN BELİRTİ VE BULGULAR:

• Düzensiz kalp atışı benzer biçimde kalp problemleri
• Göz iltihabı
• Karaciğer iltihabı (hepatit)
• Şiddetli bitkinlik

Emareler ve semptomlar ortadan kalksa bile sıhhat kuruluşuna başvurulmasında yarar vardır. Zira semptomların yokluğu hastalığın geçmiş olduğu anlamına gelmez. Tedavi edilmediğinde, Lyme hastalığı enfeksiyondan birkaç ay ya da seneler sonrasında vücudunuzun öteki bölümlerine yayılarak, artrit ve sinir sistemi problemlerine niçin olabilir.

Lyme hastalığı niçin olur?

ABD Birleşik Devletleri’nde Lyme hastalığına, Borrelia burgdorferi ve Borrelia mayonii bakterileri niçin olur. Bu bakterileri taşıyan genç kahverengi keneler, bir çok vakit haşhaş tohumu büyüklüğündedir. Bakteriler kene ısırığıyla beraber cilt barajını aşarak kan dolaşımına girer ve hastalığa niçin olur.

Bir çok durumda Lyme hastalığına yakalanmak için enfekte kenenin minimum 36 ila 48 saat süresince insana yapışmış olması gerekir. Vücutta sonradan fark edilen ve artık şişmiş olan keneler, muhtemelen bakterileri bulaştıracak kadar uzun süre beslenmiştir. Kenenin mümkün olan en kısa sürede çıkarılması enfeksiyonu önleme açısından önemlidir.

Kimler Lyme hastalığı riski altındadır?

Lyme hastalığı için en yaygın risk faktörleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Ormanlık yada çimenli bölgelerde vakit geçirmek: Lyme hastalığını bulaştıran kenelerin yaşamış olduğu bölgelerdeki ormanlık alanlarda dolaşmak risklidir. Bu bölgelerde açık havada fazlaca fazla vakit geçiren çocuklar, bilhassa risk altındadır. Dış mekânda meslek sahibi yetişkinler de yüksek risk altındadır.

Cildi azca örten giysiler giymek: Keneler cilde fazlaca kolay yapışırlar. Kenelerin sık olduğu bir bölgedeyseniz, uzun kollu üst ve uzun paçalı pantolon giyerek kendinizi koruyabilirsiniz. Evcil hayvanlarınızın uzun ot ve çimlerde dolaşmasına izin vermeyin.

Keneleri derhal yada muntazam şekilde çıkarmamak: Kene cildinize bağlı kalırsa, 36-48 saat yada daha uzun süre kene ısırığından meydana gelen bakteriler, kan dolaşımınıza girebilir. İki gün içinde bir keneyi çıkarırsanız, Lyme hastalığına yakalanma riskiniz düşüktür.

Lyme hastalığı iyi mi teşhis edilir?

Lyme hastalığının birçok emaresi ve semptomu çoğunlukla başka hastalıklarda da gözlenebilir, bu yüzden eğer Lyme hastalığında karakteristik olarak gözlenen öküzgözü eritemi göstermiyorsanız, tanı daha zor olabilir. Dahası, Lyme hastalığını ileten keneler başka hastalıklar da yayabilir.

Bilhassa ilkbahar, güz ve yaz zamanı doktorunuz açık havada olup olmadığınızı sorgulayıp detaylı bir halde tıbbi geçmişinizi araştırabilir. Genel fizyolojik muayene esnasında Lyme hastalığından şüphelenirse teşhisini doğrulamak için bazı testler isteyebilir:

Enzime bağlı immünosorbent deneyi (ELISA) testi: Lyme hastalığını saptamak için en sık kullanılan yöntemdir. B. burgdorferi’ye karşı oluşan antikorları tespit eder sadece kimi zaman yanlış-pozitif sonuçlar verebildiğinden teşhis için tek kontrol olarak kullanılmaz.

Western blot testi: ELISA testi pozitifse, bu kontrol çoğu zaman tanıyı doğrulamak için yapılır. Western blot, B. burgdorferi’nin çeşitli proteinlerine karşı antikorları tespit eder.

Lyme hastalığı iyi mi tedavi edilir?

Lyme hastalığı, bakteriyel bir hastalık olduğundan tedavisinde antibiyotikler kullanılır.

• Oral antibiyotikler: Bunlar erken evre Lyme hastalığının standart tedavisidir. Oral antibiyotikler çoğu zaman 8 yaşından büyük çocuklar ve yetişkinler için doksisiklin; minik çocuklar ve hamile yada emziren bayanlar için amoksisilin yada sefuroksim ihtiva eder. Çoğu zaman 14 ila 21 günlük bir antibiyotik kürü önerilir. Sadece bazı emek harcamalar 10 ila 14 gün devam eden kürlerin de eşit derecede etkili bulunduğunu göstermektedir.
• İntravenöz antibiyotikler: Hastalık, merkezi sinir sistemine ilerlemişse, doktorunuz 14 ila 28 gün süresince intravenöz bir antibiyotik ile tedavi önerebilir.

Lyme hastalığına karşı iyi mi tedbir alınır?

Lyme hastalığını önlemenin en iyi yolu, kenelerin yaşamış olduğu alanlardan, bilhassa de uzun otlu ormanlık alanlardan uzak durmaktır. Bazı kolay önlemlerle Lyme hastalığına yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz:

• Uzun ve örtücü giysiler tercih etmek: Ormanlık yada çimenlik alanlarda, ayakkabı, çorapların içine sokulmuş uzun pantolon, uzun kollu bir gömlek, bir şapka ve eldiven giyinin. Patika benzer biçimde izlere sadık kalmaya çalışıp, alçak çalıların ve uzun çimlerin üstünden yürümekten kaçının.
• Böcek kovucular kullanın: Cildinize %20 yada daha çok DEET konsantrasyonu içeren böcek ilacı uygulayın. Kimyasal kovucuların toksik olabileceğini ihmal etmeyin, bu yüzden talimatları dikkatlice izleyin.
• Bahçenizi kenelerden arındırmak için önlemler alın: Kenelerin yaşamayı tercih etmiş olduğu uzun çimleri, çalılıkları biçin. Keneleri taşıyan kemirgenleri uzaklaştırmak için önlemler alın. Mesela; kışlık odunlarınızı kuru ve güneşli alanlarda düzgünce istifleyin.
• Kıyafetlerinizi, kendinizi, çocuklarınızı ve evcil hayvanlarınızı keneler için deneyin: Ormanlık yada çimenli alanlarda vakit geçirdikten sonrasında bilhassa dikkatli olun. Keneler çoğu zaman bir iğne başından daha büyük değildir, bu yüzden dikkatlice aramadıkça onları bulamayabilirsiniz. İçeriye girer girmez duş almanız yararlı olacaktır. Keneler çoğu zaman kendilerini takmadan ilkin saatlerce cildinizde kalır. Bir duş lifi kullanılması hemen hemen tutunamayan kenelerin temizlenmesine destek olabilir.
• Keneyi en erken sürede doğru bir halde çıkartın: Keneyi yavaşça başının yada ağzının yakınında tutun. Keneyi sıkmayın yada ezmeyin, sadece dikkatlice ve tertipli bir halde çekin. Tüm keneyi çıkardıktan sonrasında, ısırık bölgesine antiseptik uygulayın.